ΜΙΑ «ΩΡΙΜΗ» ΚΟΙΛΑΔΑ
Η Χελωνοσπηλιά είναι ένας κυρίως ιστορικός Γεώτοπος, ο οποίος έχει συνδεθεί άρρηκτα με την επανάσταση του 1821. Σύμφωνα με την παράδοση το όνομα του γεώτοπου «Χελωνοσπηλιά» προέρχεται από το όνομα του οικισμού Σπηλιά όπου συναντάται εκεί κοντά σε συνδυασμό με τις μεγάλες χελώνες που εικάζεται ότι σύχναζαν στην περιοχή. Ο γεώτοπος συνδέεται με το πρώτο εγχείρημα προεπαναστατικού χαρακτήρα το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 16 προς 17 Μαρτίου 1821 λίγες μόλις μέρες πριν την επίσημη επανάσταση του 1821. Αναφέρεται ότι εκεί δόθηκε το εναρκτήριο λάκτισμα της ελληνικής επανάστασης του 1821. Στην κορυφή του ασβεστολιθικού λόφου όπου φέρεται να δόθηκε η μάχη δημιουργήθηκε το άγαλμα της Ελευθερίας.
ΓΕΩΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ
Η Χελωνοσπηλιά βρίσκεται στις νοτιότερες πλαγιές του Χελμού. Πρόκειται για έναν ασβεστολιθικό όγκο. Η ευρύτερη περιοχή καλύπτεται από συμπαγείς ασβεστόλιθους ηλικίας Άνω Κρητιδικού (100.5- 66 εκατ. έτη) στους οποίους παρατηρούνται ρήγματα (σπασίματα). Ο ασβεστόλιθος είναι ιζηματογενές πέτρωμα που δημιουργείται από καθίζηση ανθρακικού ασβεστίου. Οι ασβεστόλιθοι με το πέρασμα του γεωλογικού χρόνου διαλύονται όλο και περισσότερο από το νερό που κυλάει πάνω και μέσα τους (καρστικοποίηση). Ως αποτέλεσμα δημιουργούνται διαφορετικές καρστικές γεωμορφές ανάλογα με την ένταση του φαινομένου. Η ευρύτερη περιοχή γύρω από την Χελωνοσπηλιά παρουσιάζει αρκετά μεγάλο βαθμό καρστικοποίησης. Σε αυτό οφείλεται και η ύπαρξη μικρής βραχοσκεπής στη βάση του ασβεστολιθικού λόφου καθώς και η ύπαρξη μικρής πηγής σε κοντινό σημείο. Σε μεγαλύτερη κλίμακα η περιοχή βρίσκεται σε ένα ώριμο έως ηλικιωμένο στάδιο καρστικοποίησης καθώς μπορούν να διακριθούν υπολειμματικές δολίνες (βυθίσματα με κυκλικό ή ελλειπτικό σχήμα). Στην επίπεδη περιοχή που έχει προκύψει από την συνένωση των δολίνων κυλάει σήμερα ο Αροάνιος ποταμός (παραπόταμος του Λάδωνα). Η κοιλάδα του Αροάνιου καλλιεργείται εντατικά κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ενώ το χειμώνα πλημμυρίζει.
ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ
Στην πανίδα της περιοχής περιλαμβάνονται σημαντικά αμφίβια και ερπετά που προστατεύονται από την ελληνική ή/και τη διεθνή νομοθεσία. Μεταξύ αυτών είναι, η Μωραϊτόσαυρα Algyroides moreoticus, ο Χωματόφρυνος Bufo bufo, η Ελληνική Σαύρα Hellenolacerta graeca, η Τρανόσαυρα Lacerta trilineata, η Πελοποννησιακή γουστέρα Podacris peloponnesiaca, η Βαλκανόσαυρα Podacris tauricus, το Σπιτόφιδο Zamenis situla, κ.α. O Γεώτοπος βρίσκεται κοντά στη Ζώνη Ειδικής Προστασία (ΖΕΠ) για την Ορνιθοπανίδα «ΌΡΟΣ ΧΕΛΜΟΣ (ΑΡΟΑΝΙΑ) – ΦΑΡΑΓΓΙ ΒΟΥΡΑΪΚΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ» (GR2320013) του δικτύου Natura 2000.
