ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΠΑΓΕΤΩΝΩΝ ΙΙ
Οι ψηλότερες κορυφές του όρους Χελμού κατά το πρόσφατο γεωλογικό παρελθόν και σε διαφορετικές χρονικές στιγμές (κατά τις τρεις τελευταίες παγετώδεις περιόδους τα τελευταία 250.000 χρόνια) καλύπτονταν από παγετώνες! Μάλιστα η περιοχή είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς αποτελεί μια από τις νοτιότερες περιοχές της Ευρώπης όπου αναπτύχθηκαν παγετώνες των οποίων τα σημάδια μπορούμε να παρατηρήσουμε μέχρι και σήμερα. Σε τέτοιες περιοχές, ο πάγος έβρισκε διέξοδο προς τα κατάντη μέσα από ακτινωτά διατεταγμένες παγετωνικές κοιλάδες οι οποίες διακρίνονται μέχρι και σήμερα. Μία από αυτές τις κοιλάδες είναι και η κοιλάδα του Σπανόλακου. Η κοιλάδα εκτείνεται με ομαλότερο ανάγλυφο έως την πεδιάδα των Λουσών.
Γεωποικιλότητα
Στο κατώτερο τμήμα της υπάρχουν εκτεταμένες εμφανίσεις στρωμάτων με χαλίκια, σε μερικές περιπτώσεις συμπαγοποιημένα και εναλλαγές με στρώματα άμμου. Πάνω από την πεδιάδα των Λουσών τα ιζήματα αυτά απλώνονται σαν βεντάλια, σε μεγάλη επιφάνεια με πλάτος έως και 2 χλμ. Στο κατώτερο τμήμα της κοιλάδας βρίσκονται επίσης διασκορπισμένοι ογκόλιθοι παγετωνικής προέλευσης με διαμέτρους μεγαλύτερες από 1 μ. Τα ιζήματα αυτά έχουν αποκοπεί από το αρχικό πέτρωμα εξαιτίας της δράσης του παγετώνα και έχουν μεταφερθεί στο σημείο αυτό μέσω ποταμών που κυλούν δίπλα ή αμέσως μετά τον παγετώνα. Κοιτώντας ακόμα πιο ψηλά στο βουνό εκεί που καταλήγει η κοιλάδα παρατηρείται το σημείο από όπου ξεκινούσε η ζώνη τροφοδοσίας του παγετώνα. Πρόκειται για μια στενή ημικυκλική περιοχή, μια αμφιθεατρική λεκάνη (cirque).
Βιοποικιλότητα
Ο Γεώτοπος βρίσκεται εντός της Προστατευόμενης Περιοχής «ΌΡΟΣ ΧΕΛΜΟΣ & ΥΔΑΤΑ ΣΤΥΓΟΣ» (GR2320002) του δικτύου Natura 2000. Στη περιοχή καταγράφονται σημαντικά ασπόνδυλα με περιορισμένη εξάπλωση που περιλαμβάνονται σε λίστες ερυθρών δεδομένων, όπως τα Λεπιδόπτερα Turanana taygetica, Polyommatus iphigenia, Neolysandra coelestina, Lycaena thetis, Lycaena ottomana, και τα Ορθόπτερα Oropodisma chelmosi και Parnassiana chelmos .
Η περιοχή βρίσκεται επίσης εντός Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας «ΌΡΟΣ ΧΕΛΜΟΣ (ΑΡΟΑΝΙΑ) – ΦΑΡΑΓΓΙ ΒΟΥΡΑΪΚΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ» (GR2320013). Η ορνιθοπανίδα της περιοχής παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και περιλαμβάνει πτηνά όπως ο Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) και ο Μπούφος (Bubo bubo).
